+ متن ابیات مثنوی مورد بررسی در این جلسه، ذیلاً آورده شده است. پس از خواندن ابیات، در صورت تمایل، نظر و تفسیر خود را از طریق بخش "پیام‌ها و نظرات" در پایین صفحه، ارسال نمائید.

دفتر پنجم بيت 986 به بعد

          باز مى‌‏گردند چون استارها            نور آن خورشيد زين ديوارها

         پرتو خورشيد شد وا جايگاه            ماند هر ديوار تاريك و سياه‏

         آن كه كرد او در رخ خوبانت دنگ      نور خورشيد است از شيشه‌‏ى سه رنگ‏

         شيشه‌‏هاى رنگ رنگ آن نور را       مى‌‏نمايند اين چنين رنگين به ما

         چون نماند شيشه‌‏هاى رنگ رنگ     نور بى‌‏رنگت كند آن گاه دنگ‏

         خوى كن بى‌‏شيشه ديدن نور را      تا چو شيشه بشكند نبود عمى‏

         قانعى با دانش آموخته                 در چراغ غير چشم افروخته‏

         او چراغ خويش بربايد كه تا            تو بدانى مستعيرى نى فتا

         صوفييم و خرقه‌‏ها انداختيم            باز نستانيم چون درباختيم‏

         ما عوض ديديم آن گه چون عوض     رفت از ما حاجت و حرص و غرض‏

         ز آب شور و مهلكى بيرون شديم     بر رحيق و چشمه‌‏ى كوثر زديم‏

         آن چه كردى اى جهان با ديگران      بى‌‏وفايى و فن و ناز گران‏

         بر سرت ريزيم ما بهر جزا               كه شهيديم آمده اندر غزا

         تا بدانى كه خداى پاك را               بندگان هستند پر حمله و مرى‏

         سبلت تزوير دنيا بر كنند                خيمه را بر باروى نصرت زنند

         اين شهيدان باز نو غازى شدند       وين اسيران باز بر نصرت زدند

         سر بر آوردند باز از نيستى             كه ببين ما را گر اكمه نيستى‏

         تا بدانى در عدم خورشيدهاست     و انچه اينجا آفتاب آن جا سهاست‏

         در عدم هستى برادر چون بود        ضد اندر ضد چون مكنون بود

          يُخْرِجُ الْحَيَّ مِنَ الْمَيِّتِ بدان           كه عدم آمد اميد عابدان‏

         مرد كارنده كه انبارش تهى است     شاد و خوش نه بر اميد نيستى است‏

         كه برويد آن ز سوى نيستى           فهم كن گر واقف معنيستى‏

         دم به دم از نيستى تو منتظر          كه بيابى فهم و ذوق آرام و بر

         نيست دستورى گشاد اين راز را      ور نه بغدادى كنم ابخاز را

         پس خزانه‌‏ى صنع حق باشد عدم     كه بر آرد زو عطاها دم به دم‏

         مبدع آمد حق و مبدع آن بود           كه بر آرد فرع بى‌‏اصل و سند

مثال عالم هست نيست نما و عالم نيست هست نما

          نيست را بنمود هست و محتشم     هست را بنمود بر شكل عدم‏

         بحر را پوشيد و كف كرد آشكار         باد را پوشيد و بنمودت غبار

         چون مناره‌‏ى خاك پيچان در هوا        خاك از خود چون بر آيد بر علا

         خاك را بينى به بالا اى عليل            باد را نى جز به تعريف دليل‏

         كف همى‌‏بينى روانه هر طرف          كف بى‌‏دريا ندارد متصرف‏

         كف به حس بينى و دريا از دليل       فكر پنهان آشكارا قال و قيل‏

         نفى را اثبات مى‌‏پنداشتيم              ديده‏‌ى معدوم بينى داشتيم‏

         ديده‌‏اى كاندر نعاسى شد پديد        كى تواند جز خيال و نيست ديد

         لاجرم سر گشته گشتيم از ضلال     چون حقيقت شد نهان پيدا خيال‏

         اين عدم را چون نشاند اندر نظر       چون نهان كرد آن حقيقت از بصر

         آفرين اى اوستاد سحر باف             كه نمودى معرضان را درد صاف‏

         ساحران مهتاب پيمايند زود             پيش بازرگان و زر گيرند سود

         سيم بربايند زين گون پيچ پيچ           سيم از كف رفته و كرباس هيچ‏

         اين جهان جادوست ما آن تاجريم      كه از او مهتاب پيموده خريم‏

         گز كند كرباس پانصد گز شتاب          ساحرانه او ز نور ماهتاب‏

         چون ستد او سيم عمرت اى رهى    سيم شد، كرباس نى، كيسه تهى‏

         قل اعوذت خواند بايد كاى احد          هين ز نفاثات افغان وز عقد

         مى‌‏دمند اندر گره آن ساحرات          الغياث المستغاث از برد و مات‏

         ليك بر خوان از زبان فعل نيز             كه زبان قول سست است اى عزيز

         در زمانه مر ترا سه همرهند             آن يكى وافى و اين دو غدرمند

         آن يكى ياران و ديگر رخت و مال      و آن سوم وافى است و آن حسن الفعال‏

         مال نايد با تو بيرون از قصور            يار آيد ليك آيد تا به گور

         چون ترا روز اجل آيد به پيش           يار گويد از زبان حال خويش‏

         تا بدين جا بيش همره نيستم         بر سر گورت زمانى بيستم‏

         فعل تو وافى است زو كن ملتحد      كه در آيد با تو در قعر لحد

---
غزل شماره 506 از دیوان شمس:

کار من اینست که کاریم نیست              عاشقم از عشق تو عاریم نیست
تا که مرا شیر غمت صید کرد                  جز که همین شیر شکاریم نیست
در تک این بحر چه خوش گوهری             که مثل موج قراریم نیست
بر لب بحر تو مقیمم مقیم                     مست لبم گر چه کناریم نیست
می رسدم باده تو ز آسمان                   منت هر شیره فشاریم نیست
باده ات از کوه سکونت برد                     عیب مکن زان که وقاریم نیست
ملک جهان گیرم چون آفتاب گر چه          سپاهی و سواریم نیست
گر چه ندارم به جهان سروری                 دردسر بیهده باریم نیست
بر سر کوی تو مرا خانه گیر                     کز سر کوی تو گذاریم نیست
همچو شکر با گلت آمیختم                    نیست عجب گر سر خاریم نیست
قطب جهانی همه را رو به توست            جز که به گرد تو دواریم نیست
خویش من آنست که از عشق زاد           خوشتر از این خویش و تباریم نیست
چیست فزون از دو جهان شهر عشق       بهتر از این شهر و دیاریم نیست

                              گر ننگارم سخنی بعد از این
                            نیست از آن رو که نگاریم نیست
 

نظرات دوستان:

» برای نوشتن نظرتان درباره داستان یا غزل یا هر موضوع مرتبط با این جلسه، به قسمت "پیامها و نظرات" در همین صفحه(پایین‌) مراجعه کنید.



دلبر:

پس خزانه‌‏ى صنع حق باشد عدم
كه بر آرد زو عطاها دم به دم
شاید بیت بالا اشاره به سکوت دارد یعنی کیفیتی که ذهن آرام است و انسان دم به دم حالات خوشی را تجربه میکند

گر چه ندارم به جهان سروری
دردسر بیهده باریم نیست
شاید این بیت میگوید کسی که اهل پندارهای ذهنی نیست و تلاشی برای کسب اعتباریات نمیکند
درست است که به ظاهر چیزی ندارد و مثلا اعتبار و مقبولیتی ندارد ولی غم و غصه هم ندارد! چون درگیر افکار ذهنی نیست!
به نظرم حرف مولانا این است که اصل بر رها بودن است
اگر انسان رها باشد بگو دوست نداشته باشد. سواد نداشته باشد. مقبولیت نداشته باشد. ارزش نداشته باشد. سواد و شغل پرارزش نداشته باشد. کسی او را دوست نداشته باشد و خلاصه به جهان سروری نداشته باشد


ایکیا:

سلام دوستان
من چیزی رو که فهمیدم میگم اما نمیدونم درسته یا نه
امید به خدا مینویسیمش
به نظر من شیشه ذهن ماست
یعنی ما میخاهیم با ذهنمون حقیقت رو ببینیم ولی اونی رومیبینیم که از ذهنمون گذشته و رنگ ذهن رو به خودش گرفته
شاید به همین دلیل هم هست که حقیقت اینقدر پنهانه
و ایضا بوجود امدن مکتبهای مختلف همون تعبیرهای ذهنی افرادیه که اون مکتب رو اداره میکنن
چون در فطرت ما حقیقت وجود داره اما این ماییم که به اشتباه میخایم با فکر اون رو درک کنیم که نه تنها درک نمیکنیم بلکه ازش دورترو دورتر میشیم
یک جمله ای هست میگن راه اشتباه رفتن از ایستادن بدتره چون ورود به راه اشتباه گم کردن شروع راه هم هست
بعد میگه که از عدم و نیست شدن و مرگ بر خود منتظر فهم و ذوق مستمر باش
بعد با یه مثال قشنگ اینو توضیح میده
میگه یه کشاورز که ته مونده انبارش رو میکاره و انبارش روخالی میکنه امیدش اینه که از این نیستی و از این دادن ذخیرش برداشت کنه
شاید منظور اینه که وقتی همه هستیه خودساخته و خیالی خود روزیر پا گذاشتیم چشمه ها به رومون باز بشن
و در ادامش هم میگه که اگر نیست باشیم و مرگ بر نفس کنیم کار حضرت حق اینه که از نیستی عطاهارو دایمی به سمت ما روانه کنه
گویی نیستی کلید اصلی جاری شدن آب درونمون باشه
چیزی که به ذهنم رسید اینه که رودخانه از کوه و زمینی که بالای رودخانس خاک کمتری داره و پست تره ولی همین پستیش باعث میشه که دایما آب درونش جاری بشه و در حرکت باشه.
امیدوارم مفید باشه
در پناه حق


تبکم:

با سلام ....

شيشه‌‏هاى رنگ رنگ آن نور را مى‌‏نمايند اين چنين رنگين به ما

چون نماند شيشه‌‏هاى رنگ رنگ نور بى‌‏رنگت كند آن گاه دنگ‏

قانعى با دانش آموخته در چراغ غير، چشم افروخته‏

شیشه‌های رنگارنگ، تاثیرات متنوع ذهن بر حواس ظاهر هستند که حجاب دیدن نور بیرنگ و یگانه حقیقت میشوند ... ما به تدریج با حواسی که عادت میکند از دریچه محدودیتهای ذهن بنگرد، توان درک و دریافت نو به نو زندگی و حیات را از دست میدهیم و به شکل محدودی از شیوه‌ی زندگی در دنیا عادت میکنیم و اگر در فرصت باقی عمر، به توانائی دیدن نور حقیقت ( نور بیرنگی ) دست پیدا نکنیم ، در جهان پس از مرگ نابینا و گمراه خواهیم بود....
که در تفسیر بیرونی اشاره به شکل گیری دانش خامی دارد که از شنیدن و خواندن مطالب و یافته‌های دیگران حاصل میکنیم و به واسطه آنها به این گمان دچار میشویم که به نور و حقیقت درونی خود دست پیدا نموده‌ایم .... و حقیقت خود راشناخته‌ایم ..... در حالیکه هنوز و به شکلی تازه گرفتار رنگارنگی دانسته‌ها و بازیهای ذهن خود هستیم ...

مرد كارنده كه انبارش تهى است شاد و خوش نه بر اميد نيستى است‏

كه برويد آن ز سوى نيستى فهم كن گر واقف معنيستى ‏

در عدم و نبودن خود است که درهای حقیقت و هستی نو شونده باز میگردد .... تو انبار داشته‌های ذهنی خود را همچون کشاورزی که همه بذرهای خود را بر زمین می‌افشاند خالی کن و پس از آن از این عدم و نداشتن همچون دانه‌ای که از خاک سر برمیزند خوشه‌چین خواهی بود ... و این معنی استخراج زندگی از مرگ یعنی استخراج حقیقت از عدم و خالی بودن ذهن است ... یخرج الحی من المیت
پس خزانه‌‏ى صنع حق باشد عدم كه بر آرد زو عطاها دم به دم‏
مبدع آمد حق و مبدع آن بود كه بر آرد فرع ، بى‌‏اصل و سند

حقیقت تکرار دانسته‌های قبلی و محفوظات ذهنی نیست .... بلکه مبتنی بر ندانستگی و برآیند یک وجود متکی بر خود اصیل می‌باشد ..... یعنی از ترکیب برخوردهای بیرونی و داشته‌های ذهنی تنها به یک نتیجه منطقی می‌رسیم ( مثل همین نظری که بنده در اینجا ارائه داده‌ام ) .... باید با قرار گرفتن در کیفیت سکوت ذهنی ، قادر به بازتاب حقیقت شویم .... در آنصورت نیاز به شرح و گفت نیست چون حقیقت صورتی عملی پیدا میکند و خود گویا می‌شود ...

مثال عالم هست نيست نما و عالم نيست هست نما .....

اين جهان جادوست ما آن تاجريم كه از او مهتاب پيموده خريم‏

گز كند كرباس پانصد گز شتاب ساحرانه او ز نور ماهتاب‏

چون ستد او سيم عمرت اى رهى سيم شد، كرباس نى، كيسه تهى

( نور مهتاب یا کرباس سفیدی که جهان گذران همچون ساحری، با چشم بندی ، در مقابل سیم و زر عمر به ما میفروشد ، پرتویی عاریتی از خورشید حقیقت است و سمبل ارزشها و مرتبه‌های اعتباری و ذهنی است که برای آن سرمایه عمر را هدر داده‌ایم ) ....

از این قسمت به بعد مولانا ضمن برشمردن اشکالاتی که در شیوه برخورد با دنیا و دریافت انسان از هستی و هدر دادن سرمایه عمر وجود دارد، توصیه‌های برای عملکرد صحیح ارائه میدهد :
علاوه بر قول و درخواست و دعا که سمبل جستجو و کسب اطلاع و آگاهی میباشد، مولانا اشاره به فعل و عمل میکند و میگوید :
در طول عمر سه همراه داری که دوتا از آنها در نهایت به تو وفادارنخواهند بود ( یاران و رخت ومال ) و سومی که تنها همراهی است که همیشه و در هر مرحله حیات همراهت میماند افعال ( کردار) تو هستند .....
بنابراین یاران سمبل حواس ششگانه‌اند که از ابتدای زندگی دنیوی همراه ما هستند .... و در هنگام مرگ جسمانی از ما جدا میشوند ... رخت و مال، آنچه از دانستنیهای ذهن و حافظه است که همچون مال و دارائی آنها را در طول دوران حیات بدست می‌آوریم .. و چون تعلق به جسم و سلولهای مغز دارند پس از مرگ حیات سلولی از بین میروند .... و افعال، به کار بردن دانش خودشناسی و عجین کردن آن در وجود خویش است به صورتی که از دایره تنگ و محدود ذهن و نفس خارج شده و به من حقیقی خود دست پیدا کنیم و به این ترتیب در جهان حقیقت شناسا شویم .

ممنون



سان شان:
باسلام و احترام
آدمی که اسیر هویت فکریست دنیای بیرون و ذهن را که بصورت شیشه های رنگ وارنگ و با نام ها و شکلهای مختلف بر وی جلوه گر شده واقعی پنداشته و هستی آنها را از خودشان میداند درحالیکه این عالم پرتو حقیقت درون خودش بوده و جز خیال و سایه و عکس نبوده و وجود حقیقی و واقعی ندارد. عالم را آنچنان واقعی می پندارد که برای متصرف شدن این دارائی های خیالی و هست وش ، سرمایه واقعی عمر را میدهد و سایه می خرد و متوجه نیست که حقیقت به آنها چنین جلوه ای را داده است که اگر روزی حقیقت این قفس تن را رها کند جز کوری و تیرگی و ظلمت چیز دیگری از این جهان باقی نمی ماند چرا که همین تصورات و توهمات نیز با بیزاری او را ترک میکنند. اما اگر انسان، عالم القائات و تخیل و توهم و تصاویر و وسوسه های ذهنی را ترک گفته از شر آنها به احتماء و بی اندیشگی و سکوت پناه ببرد، نیستی و عدم را در درون تجربه کرده و بر نفس خود بمیرد پیش از آنکه به مرگ واقعی جسمانی گرفتار شود، می تواند به خیال وش بودن این جهان پی برده وبا حقیقت باطن عالم که اکنون از چشمان او نهان است ، همنشین شود


-------