+ پس از خواندن داستان، در صورت تمایل، نظر و تفسیر خود را از طریق بخش "پیام‌ها و نظرات" در پایین صفحه، ارسال نمائید.
 

دفتر سوم، بيت 1450

حكايت آن شخص كه در عهد داود عليه السلام شب و روز دعا مى‏كرد كه مرا روزى حلال ده بى‏رنج‏

         آن يكى در عهد داود نبى                      نزد هر دانا و پيش هر غبى‏

         اين دعا مى‏كرد دايم كاى خدا                 ثروتى بى‏رنج روزى كن مرا

         چون مرا تو آفريدى كاهلى                     زخم خوارى سست جنبى منبلى‏

         كاهلم چون آفريدى اى ملى                  روزيم ده هم ز راه كاهلى‏

         كاهلم من سايه خسبم در وجود            خفتم اندر سايه‏ى اين فضل و جود

         مدت بسيار مى‏كرد اين دعا                  روز تا شب شب همه شب تا ضحى‏

         خلق مى‏خنديد بر گفتار او                    بر طمع خامى و بر پيكار او

         كه چه مى‏گويد عجب اين سست ريش   يا كسى داده‏ست بنگ بى‏هشيش‏

         شاه و سلطان و رسول حق كنون          هست داود نبى ذو فنون‏

         با چنان عزى و نازى كاندر اوست            كه گزيدستش عنايتهاى دوست‏

         با همه تمكين خدا روزى او                   كرده باشد بسته اندر جستجو

         بى‏زره بافى و رنجى روزى‏اش               مى‏نيايد با همه پيروزى‏اش‏

         او از اين تشنيع مردم وين فسوس          كم نمى‏كرد از دعا و چاپلوس‏

         تا كه شد در شهر معروف و شهير            كاو ز انبان تهى جويد پنير

         شد مثل در خام طبعى آن گدا               او از اين خواهش نمى‏آمد جدا

دويدن گاو در خانه‏ى آن دعاكننده به الحاح...

         تا كه روزى ناگهان در چاشت‏گاه            اين دعا مى‏كرد با زارى و آه‏

         ناگهان در خانه‏اش گاوى دويد                شاخ زد بشكست در بند و كليد

         گاو گستاخ اندر آن خانه بجست            مرد در جست و قوايمهاش بست‏

         پس گلوى گاو ببريد آن زمان                 بى‏توقف بى‏تامل بى‏امان‏

باز شرح كردن حكايت آن طالب روزى حلال بى‏كسب و رنج در عهد داود عليه السلام و مستجاب شدن دعاى او

         صاحب گاوش بديد و گفت هين            اى به ظلمت گاو من گشته رهين‏

         هين چرا كشتى بگو گاو مرا                ابله طرار انصاف اندر آ

         گفت من روزى ز حق مى‏خواستم        قبله را از لابه مى‏آراستم‏

         آن دعاى كهنه‏ام شد مستجاب            روزى من بود كشتم نك جواب‏

         او ز خشم آمد گريبانش گرفت              چند مشتى زد به رويش ناشكفت‏

رفتن هر دو خصم نزد داود پيغامبر عليه السلام‏

         مى‏كشيدش تا به داود نبى                   كه بيا اى ظالم گيج غبى‏

         حجت بارد رها كن اى دغا                     عقل در تن آور و با خويش آ

         اين چه مى‏گويى دعا چه بود مخند          بر سر و ريش من و خويش اى لوند

         گفت من با حق دعاها كرده‏ام                 اندر اين لابه بسى خون خورده‏ام‏

         من يقين دارم دعا شد مستجاب             سر بزن بر سنگ اى منكر خطاب‏

         گفت گرد آييد هين يا مسلمين                ژاژ بينيد و فشار اين مهين‏

         اى مسلمانان دعا مال مرا                      چون از آن او كند بهر خدا

         گر چنين بودى همه عالم بدين                يك دعا املاك بردندى به كين‏

         خلق گفتند اين مسلمان راست گوست    وين فروشنده‏ى دعاها ظلم جوست‏

         در كدامين دفتر است اين شرع نو            گاو را تو باز ده يا حبس رو

         او به سوى آسمان مى‏كرد رو                 واقعه‏ى ما را نداند غير تو

         در دل من آن دعا انداختى                     صد اميد اندر دلم افراختى‏

         خصم گفتش رو به من كن حق بگو         رو چه سوى آسمان كردى عمو

         شيد مى‏آرى غلط مى‏افگنى                 لاف عشق و لاف قربت مى‏زنى‏

         با كدامين روى چون دل مرده‏اى              روى سوى آسمانها كرده‏اى‏

شنيدن داود عليه السلام سخن هر دو خصم و سؤال كردن از مدعى عليه‏

         چون كه داود نبى آمد برون                   گفت هين چون است اين احوال چون‏

         مدعى گفت اى نبى اللَّه داد                 گاو من در خانه‏ى او در فتاد

         كشت گاوم را بپرسش كه چرا               گاو من كشت او بيان كن ماجرا

         گفت داودش بگو اى بو الكرم                 چون تلف كردى تو ملك محترم‏

         هين پراكنده مگو حجت بيار                  تا به يك سو گردد اين دعوى و كار

         گفت اى داود بودم هفت سال               روز و شب اندر دعا و در سؤال‏

         اين همى‏جستم ز يزدان كاى خدا          روزيى خواهم حلال و بى‏عنا

         مرد و زن بر ناله‏ى من واقف‏اند               كودكان اين ماجرا را واصف‏اند

         بعد اين جمله‏ى دعا و اين فغان              گاوى اندر خانه ديدم ناگهان

         تو بپرس از هر كه خواهى اين خبر         تا بگويد بى‏شكنجه بى‏ضرر

         هم هويدا پرس و هم پنهان ز خلق        كه چه مى‏گفت اين گداى ژنده دلق‏

حكم كردن داود عليه السلام بر كشنده‏ى گاو

         گفت داود اين سخنها را بشو                حجت شرعى در اين دعوى بگو

         تو روا دارى كه من بى‏حجتى                 بنهم اندر شهر باطل سنتى‏

         اين كه بخشيدت؟ خريدى؟ وارثى؟          ريع را چون مى‏ستانى؟ حارثى؟‏

         رو بده مال مسلمان كژ مگو                   رو بجو وام و بده باطل مجو

         گفت اى شه تو همين مى‏گويى‏ام          كه همى‏گويند اصحاب ستم‏

تضرع آن شخص از داورى داود عليه السلام‏

         سجده كرد و گفت كاى داناى سوز          در دل داود انداز آن فروز

         در دلش نه آن چه تو اندر دلم                 اندر افكندى به راز اى مفضلم‏

         اين بگفت و گريه در شد هاى هاى          تا دل داود بيرون شد ز جاى‏

         گفت هين امروز اى خواهان گاو              مهلتم ده وين دعاوى را مكاو

         تا روم من سوى خلوت در نماز               پرسم اين احوال از داناى راز

در خلوت رفتن داود تا آن چه حق است پيدا شود

         در فرو بست و برفت آن گه شتاب            سوى محراب و دعاى مستجاب‏

         حق نمودش آن چه بنمودش تمام            گشت واقف بر سزاى انتقام‏

         روز ديگر جمله خصمان آمدند                  پيش داود پيمبر صف زدند

         همچنان آن ماجراها باز رفت                  زود زد آن مدعى تشنيع زفت‏

حكم كردن داود بر صاحب گاو كه از سر گاو برخيز و تشنيع صاحب گاو بر داود عليه السلام‏

         گفت داودش: خمش كن رو بهل                اين مسلمان را ز گاوت كن بحل‏

         چون خدا پوشيد بر تو اى جوان                رو خمش كن حق ستارى بدان‏

         گفت وا ويلا چه حكم است اين؟ چه داد؟    از پى من شرع نو خواهى نهاد؟

         رفته است آوازه‏ى عدلت چنان                  كه معطر شد زمين و آسمان‏

         بر سگان كور اين استم نرفت                  زين تعدى سنگ و كه بشكافت تفت‏

         همچنين تشنيع مى‏زد بر ملا                  كالصلا هنگام ظلم است الصلا

حكم كردن داود بر صاحب گاو كه جمله‏ى مال خود را به وى ده‏

         بعد از آن داود گفتش: كاى عنود               جمله مال خويش او را بخش زود

         ور نه كارت سخت گردد گفتمت                 تا نگردد ظاهر از وى استمت‏

         خاك بر سر كرد و جامه بر دريد                  كه به هر دم مى‏كنى ظلمى مزيد

         يك دمى ديگر بر اين تشنيع راند                باز داودش به پيش خويش خواند

         گفت چون بختت نبود اى بخت كور            ظلمت آمد اندك اندك در ظهور

         رو كه فرزندان تو با جفت تو                       بندگان او شدند افزون مگو

         سنگ بر سينه همى‏زد با دو دست            مى‏دويد از جهل خود بالا و پست‏

         خلق هم اندر ملامت آمدند                       كز ضمير كار او غافل بدند

         روى در داود كردند آن فريق                       كاى نبى مجتبى بر ما شفيق‏

         اين نشايد از تو كاين ظلمى است فاش     قهر كردى بى‏گناهى را به لاش‏

عزم كردن داود عليه السلام به خواندن خلق بدان صحرا كه راز آشكارا كند و حجتها همه قطع كند

         گفت اى ياران زمان آن رسيد                   كان سر مكتوم او گردد پديد

         جمله برخيزيد تا بيرون رويم                     تا بر آن سر نهان واقف شويم‏

         در فلان صحرا درختى هست زفت            شاخهايش انبه و بسيار و چفت‏

         سخت راسخ خيمه گاه و ميخ او               بوى خون مى‏آيدم از بيخ او

         خون شده ست اندر بن آن خوش درخت    خواجه را كشته ست اين منحوس بخت‏

         تا كنون حلم خدا پوشيد آن                      آخر از ناشكرى آن قلتبان‏

         كه عيال خواجه را روزى نديد                     نى به نوروز و نه موسمهاى عيد

         بى‏نوايان را به يك لقمه نجست                 ياد ناورد او ز حقهاى نخست‏

         تا كنون از بهر يك گاو اين لعين                   مى‏زند فرزند او را بر زمين‏

         او به خود برداشت پرده از گناه                   ور نه مى‏پوشيد جرمش را اله‏

برون رفتن خلق به سوى آن درخت‏

         چون برون رفتند سوى آن درخت               گفت دستش را سپس بنديد سخت‏

         تا گناه و جرم او پيدا كنم                         تا لواى عدل بر صحرا زنم‏

         گفت اى سگ جد او را كشته‏اى               تو غلامى خواجه زين رو گشته‏اى‏

         خواجه را كشتى و بردى مال او                كرد يزدان آشكارا حال او

         آن زنت او را كنيزك بوده است                  با همين خواجه جفا بنموده است‏

         هر چه زو زاييد ماده يا كه نر                    ملك وارث باشد آنها سربسر

         تو غلامى كسب و كارت ملك اوست         شرع جستى شرع بستان رو نكوست‏

         خواجه را كشتى به استم زار زار             هم بر اينجا خواجه گويان زينهار

         كارد از اشتاب كردى زير خاك                   از خيالى كه بديدى سهمناك‏

         نك سرش با كارد در زير زمين                  باز كاويد اين زمين را همچنين‏

         همچنان كردند چون بشكافتند                در زمين آن كارد و سر را يافتند

         ولوله در خلق افتاد آن زمان                    هر يكى زنار ببريد از ميان‏

قصاص فرمودن داود عليه السلام خونى را بعد از الزام حجت بر او

         هم بدان تيغش بفرمود او قصاص            كى كند مكرش ز علم حق خلاص‏

         حلم حق گر چه مواساها كند                ليك چون از حد بشد پيدا كند

         چون كه پيدا گشت سر كار او                معجزه‏ى داود شد فاش و دو تو

         خلق جمله سر برهنه آمدند                  سر به سجده بر زمينها مى‏زدند

         ما همه كوران اصلى بوده‏ايم                  از تو ما صد گون عجايب ديده‏ايم‏

---< تاویل داستان:

بيان آن كه نفس آدمى به جاى آن خونى است كه مدعى گاو گشته بود و آن گاو كشنده عقل است و داود حق است يا شيخ كه نايب حق است كه به قوت و يارى او تواند ظالم را كشتن و توانگر شدن به روزى بى‏كسب و بى‏حساب‏

         نفس خود را كش جهان را زنده كن            خواجه را كشته ست او را بنده كن‏

         مدعى گاو نفس تست هين                     خويشتن را خواجه كرده ست و مهين‏

         آن كشنده‏ى گاو عقل تست رو                  بر كشنده‏ى گاو تن منكر مشو

         عقل اسير است و همى‏خواهد ز حق         روزى بى‏رنج و نعمت بر طبق‏

         روزى بى‏رنج او موقوف چيست                   آن كه بكشد گاو را كاصل بدى است‏

         نفس گويد چون كشى تو گاو من؟              ز آنكه گاو نفس باشد نقش تن‏

         خواجه زاده‏ى عقل مانده بى‏نوا                   نفس خونى خواجه گشت و پيشوا

         روزى بى‏رنج مى‏دانى كه چيست؟             قوت ارواح است و ارزاق نبى است‏

         ليك موقوف است بر قربان گاو                     گنج اندر گاو دان اى كنجكاو

         دوش چيزى خورده‏ام ور نى تمام                دادمى در دست فهم تو زمام‏

         دوش چيزى خورده‏ام افسانه است             هر چه مى‏آيد ز پنهان خانه است‏

 ذوق آزادی ندیده جان او                             هست صندوق صور میدان او

دایما محبوس عقلش در صور                      از قفس اندر قفس دارد گذر

منفذش نه از قفس سوی علا                     در قفس‌ها می‌رود از جا به

گر ز صندوقی به صندوقی رود                      او سمایی نیست صندوقی بود

گاو در بغداد آید ناگهان                               بگذرد از این سران تا آن سران

از همه عیش و خوشی‌ها و مزه                  او نبیند جز که قشر خربزه

چون ندارد مدرکی جز رنگ و بو                    جمله‌ی اقلیم‌ها را گو بجو

این دهان بستی دهانی باز شد ....

بشنوی از قال های و هوی را                      کی ببینی حالت صدتوی را؟!

گور خوشتر از چنین دل مر ترا                      آخر از گور دل خود برتر آ

زنده‌ای و زنده‌زاد ای شوخ و شنگ                دم نمی‌گیرد ترا زین گور تنگ

جسمها چون کوزه‌های بسته‌سر                 تا که در هر کوزه چه بود آن نگر

گر به مظروفش نظر داری شهی                   ور به ظرفش بنگری تو گم‌رهی

گر نظر در شیشه داری گم شوی                 زانک از شیشه‌ست اعداد دوی

ور نظر بر نور داری وا رهی                          از دوی واعداد جسم منتهی

حکایت استاد و شاگرد احول

دفتر اول، بیت 327

گفت استاد احولي را کاندر آ                       زو برون آر از وثاق آن شيشه را

گفت احول زان دو شيشه من کدام              پيش تو آرم بکن شرح تمام

گفت استاد آن دو شيشه نيست رو             احولي بگذار و افزون‌بين مشو

گفت اي استا مرا طعنه مزن                       گفت استا زان دو يک را در شکن

چون يک بشکست هر دو شد ز چشم          مرد احول گردد از ميلان و خشم

شيشه يک بود و به چشمش دو نمود          چون شکست او شيشه را ديگر نبود

خشم و شهوت مرد را احول کند                  ز استقامت روح را مبدل کند

چون غرض آمد هنر پوشيده شد                  صد حجاب از دل به سوي ديده شد

حکایت نخچیران و شیر

دفتر اول، بیت 900

بیان توکل و ترک جهد گفتن نخچیران به شیر

طایفه‌ی نخچیر در وادی خوش                     بودشان از شیر دایم کش‌مکش

بس که آن شیر از کمین می در ربود                         آن چرا بر جمله ناخوش گشته بود

حیله کردند آمدند ایشان بشیر                    کز وظیفه ما ترا داریم سیر

بعد ازین اندر پی صیدی میا                        تا نگردد تلخ بر ما این گیا

...

 عکس خود را او عدو خویش دید                   لاجرم بر خویش شمشیری کشید

...

ای تو شیری در تک این چاه فرد                   نقش چون خرگوش خونت‌ریخت و خورد

نفس خرگوشت به صحرا در چرا                   تو بقعر این چه چون و چرا

نظرات دوستان:

» برای نوشتن نظرتان درباره داستان یا هر موضوع مرتبط با این جلسه، به قسمت "پیامها و نظرات" در همین صفحه(پایین‌) مراجعه کنید.