+ پس از خواندن داستان، در صورت تمایل، نظر و تفسیر خود را از طریق بخش "پیام‌ها و نظرات" در پایین صفحه، ارسال نمائید.
 

دفتر سوم، بيت 1450

حكايت آن شخص كه در عهد داود عليه السلام شب و روز دعا مى‌‏كرد كه مرا روزى حلال ده بى‌‏رنج‏

         آن يكى در عهد داود نبى                      نزد هر دانا و پيش هر غبى‏

         اين دعا مى‏كرد دايم كاى خدا                 ثروتى بى‏رنج روزى كن مرا

         چون مرا تو آفريدى كاهلى                    زخم خوارى سست جنبى منبلى‏

         كاهلم چون آفريدى اى ملى                  روزيم ده هم ز راه كاهلى‏

         كاهلم من سايه خسبم در وجود            خفتم اندر سايه‏ى اين فضل و جود

         كاهلان و سايه خسبان را مگر                روزيى بنوشته‏اى نوعى دگر

         هر كه را پاى است جويد روزيى              هر كه را پا نيست كن دل سوزيى‏

         رزق را مى‏ران به سوى آن حزين            ابر را مى‏كش به سوى هر زمين‏

         چون زمين را پا نباشد جود تو                ابر را راند به سوى او دو تو

         طفل را چون پا نباشد مادرش                آيد و ريزد وظيفه بر سرش‏

         روزيى خواهم به ناگه بى‏تعب                كه ندارم من ز كوشش جز طلب‏

         مدت بسيار مى‏كرد اين دعا                  روز تا شب شب همه شب تا ضحى‏

         خلق مى‏خنديد بر گفتار او                    بر طمع خامى و بر پيكار او

         كه چه مى‏گويد عجب اين سست ريش   يا كسى داده‏ست بنگ بى‏هشيش‏

         راه روزى كسب و رنج است و تعب           هر كسى را پيشه‏اى داد و طلب‏

         اطلبوا الأرزاق في أسبابها                     ادخلوا الأوطان من أبوابها

         شاه و سلطان و رسول حق كنون           هست داود نبى ذو فنون‏

         با چنان عزى و نازى كاندر اوست            كه گزيدستش عنايتهاى دوست‏

         معجزاتش بى‏شمار و بى‏عدد                 موج بخشايش مدد اندر مدد

         هيچ كس را خود ز آدم تا كنون              كى بده‏ست آواز صد چون ارغنون‏؟

         با همه تمكين خدا روزى او                   كرده باشد بسته اندر جستجو

         بى‏زره بافى و رنجى روزى‏اش              مى‏نيايد با همه پيروزى‏اش‏

         اين چنين مخذول واپس مانده‏اى          خانه كنده‏ى دون و گردون رانده‏اى‏

         اين چنين مدبر همى‏خواهد كه زود        بى‏تجارت پر كند دامن ز سود

         اين چنين گيجى بيامد در ميان             كه بر آيم بر فلك بى‏نردبان‏

         اين همى‏گفتش به تسخر رو بگير          كه رسيدت روزى و آمد بشير

         و آن همى‏خنديد ما را هم بده              ز آنچه يابى هديه، ‏اى سالار ده‏

         او از اين تشنيع مردم وين فسوس          كم نمى‏كرد از دعا و چاپلوس‏

         تا كه شد در شهر معروف و شهير           كاو ز انبان تهى جويد پنير

         شد مثل در خام طبعى آن گدا               او از اين خواهش نمى‏آمد جدا

دويدن گاو در خانه‏ى آن دعاكننده به الحاح...

         تا كه روزى ناگهان در چاشت‏گاه            اين دعا مى‏كرد با زارى و آه‏

         ناگهان در خانه‏اش گاوى دويد               شاخ زد بشكست در بند و كليد

         گاو گستاخ اندر آن خانه بجست            مرد در جست و قوايمهاش بست‏

         پس گلوى گاو ببريد آن زمان                 بى‏توقف بى‏تامل بى‏امان‏

         چون سرش ببريد شد سوى قصاب        تا اهابش بر كند در دم شتاب‏

...

بیت 2306 از دفتر سوم

باز شرح كردن حكايت آن طالب روزى حلال بى‏كسب و رنج در عهد داود عليه السلام و مستجاب شدن دعاى او

         يادم آمد آن حكايت كان فقير               روز و شب مى‏كرد افغان و نفير

         وز خدا مى‏خواست روزى حلال            بى‏شكار و رنج و كسب و انتقال‏

         پيش از اين گفتيم بعضى حال او          ليك تعويق آمد و شد پنج تو

         هم بگوييمش كجا خواهد گريخت        چون ز ابر فضل حق حكمت بريخت‏

         صاحب گاوش بديد و گفت هين           اى به ظلمت گاو من گشته رهين‏

         هين چرا كشتى بگو گاو مرا               ابله طرار انصاف اندر آ

         گفت من روزى ز حق مى‏خواستم       قبله را از لابه مى‏آراستم‏

         آن دعاى كهنه‏ام شد مستجاب           روزى من بود كشتم نك جواب‏

         او ز خشم آمد گريبانش گرفت             چند مشتى زد به رويش ناشكفت‏

رفتن هر دو خصم نزد داود پيغامبر عليه السلام‏

         مى‏كشيدش تا به داود نبى                كه بيا اى ظالم گيج غبى‏

         حجت بارد رها كن اى دغا                  عقل در تن آور و با خويش آ

         اين چه مى‏گويى دعا چه بود مخند       بر سر و ريش من و خويش اى لوند

         گفت من با حق دعاها كرده‏ام              اندر اين لابه بسى خون خورده‏ام‏

         من يقين دارم دعا شد مستجاب           سر بزن بر سنگ اى منكر خطاب‏

         گفت گرد آييد هين يا مسلمين             ژاژ بينيد و فشار اين مهين‏

         اى مسلمانان دعا مال مرا                   چون از آن او كند بهر خدا

         گر چنين بودى همه عالم بدين            يك دعا املاك بردندى به كين‏

         گر چنين بودى گدايان ضرير                 محتشم گشته بدندى و امير

         روز و شب اندر دعايند و ثنا                 لابه‏گويان كه تومان ده اى خدا

         تا تو ندهى هيچ كس ندهد يقين         اى گشاينده تو بگشا بند اين‏

         مكسب كوران بود لابه و دعا               جز لب نانى نيابند از عطا

         خلق گفتند اين مسلمان راست گوست    وين فروشنده‏ى دعاها ظلم جوست‏

         در كدامين دفتر است اين شرع نو         گاو را تو باز ده يا حبس رو

         او به سوى آسمان مى‏كرد رو              واقعه‏ى ما را نداند غير تو

         در دل من آن دعا انداختى                  صد اميد اندر دلم افراختى‏

         ...

         من دعا كورانه كى مى‏كرده‏ام             جز به خالق كديه كى آورده‏ام‏

         مى‏نداند خلق اسرار مرا                    ژاژ مى‏دانند گفتار مرا

         خصم گفتش رو به من كن حق بگو      رو چه سوى آسمان كردى عمو

         شيد مى‏آرى غلط مى‏افگنى               لاف عشق و لاف قربت مى‏زنى‏

         با كدامين روى چون دل مرده‏اى           روى سوى آسمانها كرده‏اى‏

         غلغلى در شهر افتاده از اين               آن مسلمان مى‏نهد رو بر زمين‏

         كاى خدا اين بنده را رسوا مكن           گر بدم هم سر من پيدا مكن‏

         تو همى‏دانى و شبهاى دراز               كه همى‏خواندم تو را با صد نياز

         پيش خلق اين را اگر خود قدر نيست    پيش تو همچون چراغ روشنى است‏

شنيدن داود عليه السلام سخن هر دو خصم و سؤال كردن از مدعى عليه‏

         چون كه داود نبى آمد برون               گفت هين چون است اين احوال چون‏

         مدعى گفت اى نبى اللَّه داد            گاو من در خانه‏ى او در فتاد

         كشت گاوم را بپرسش كه چرا          گاو من كشت او بيان كن ماجرا

         گفت داودش بگو اى بو الكرم            چون تلف كردى تو ملك محترم‏

         هين پراكنده مگو حجت بيار             تا به يك سو گردد اين دعوى و كار

         گفت اى داود بودم هفت سال          روز و شب اندر دعا و در سؤال‏

         اين همى‏جستم ز يزدان كاى خدا     روزيى خواهم حلال و بى‏عنا

         مرد و زن بر ناله‏ى من واقف‏اند          كودكان اين ماجرا را واصف‏اند

         بعد اين جمله‏ى دعا و اين فغان         گاوى اندر خانه ديدم ناگهان

         تو بپرس از هر كه خواهى اين خبر     تا بگويد بى‏شكنجه بى‏ضرر

         هم هويدا پرس و هم پنهان ز خلق    كه چه مى‏گفت اين گداى ژنده دلق‏

         چشم من تاريك شد نى بهر لوت      شادى آن كه قبول آمد قنوت‏

         كشتم آن را تا دهم در شكر آن         كه دعاى من شنود آن غيب دان‏

حكم كردن داود عليه السلام بر كشنده‏ى گاو

         گفت داود اين سخنها را بشو             حجت شرعى در اين دعوى بگو

         تو روا دارى كه من بى‏حجتى             بنهم اندر شهر باطل سنتى‏

         اين كه بخشيدت؟ خريدى؟ وارثى؟      ريع را چون مى‏ستانى؟ حارثى؟‏

         كسب را همچون زراعت دان عمو        تا نكارى دخل نبود ز آن تو

         كانچه كارى بدروى آن آن تست           ور نه اين بى‏داد بر تو شد درست‏

         رو بده مال مسلمان كژ مگو               رو بجو وام و بده باطل مجو

         گفت اى شه تو همين مى‏گويى‏ام      كه همى‏گويند اصحاب ستم‏

تضرع آن شخص از داورى داود عليه السلام‏

         سجده كرد و گفت كاى داناى سوز       در دل داود انداز آن فروز

         در دلش نه آن چه تو اندر دلم             اندر افكندى به راز اى مفضلم‏

         اين بگفت و گريه در شد هاى هاى       تا دل داود بيرون شد ز جاى‏

         گفت هين امروز اى خواهان گاو           مهلتم ده وين دعاوى را مكاو

         تا روم من سوى خلوت در نماز            پرسم اين احوال از داناى راز

         خوى دارم در نماز اين التفات              معنى قرة عيني في الصلات‏

         روزن جانم گشاده ست از صفا            مى‏رسد بى‏واسطه نامه‏ى خدا

         نامه و باران و نور از روزنم                   مى‏فتد در خانه‏ام از معدنم‏

         دوزخ است آن خانه كان بى‏روزن است    اصل دين اى بنده روزن كردن است‏

         تيشه‏ى هر بيشه‏اى كم زن بيا            تيشه زن در كندن روزن هلا

         يا نمى‏دانى كه نور آفتاب                  عكس خورشيد برون است از حجاب‏

         من چو خورشيدم درون نور غرق         مى‏ندانم كرد خويش از نور فرق‏

         همچنين مى‏گفت داود اين نسق        خواست گشتن عقل خلقان محترق‏

         پس گريبانش كشيد از پس يكى         كه ندارم در يكى‏اش من شكى‏

         با خود آمد گفت را كوتاه كرد               لب ببست و عزم خلوتگاه كرد

در خلوت رفتن داود تا آن چه حق است پيدا شود

         در فرو بست و برفت آن گه شتاب          سوى محراب و دعاى مستجاب‏

         حق نمودش آن چه بنمودش تمام          گشت واقف بر سزاى انتقام‏

         روز ديگر جمله خصمان آمدند                 پيش داود پيمبر صف زدند

         همچنان آن ماجراها باز رفت                  زود زد آن مدعى تشنيع زفت‏

حكم كردن داود بر صاحب گاو كه از سر گاو برخيز و تشنيع صاحب گاو بر داود عليه السلام‏

         گفت داودش: خمش كن رو بهل           اين مسلمان را ز گاوت كن بحل‏

         چون خدا پوشيد بر تو اى جوان            رو خمش كن حق ستارى بدان‏

         گفت وا ويلا چه حكم است اين؟ چه داد؟    از پى من شرع نو خواهى نهاد؟

         رفته است آوازه‏ى عدلت چنان              كه معطر شد زمين و آسمان‏

         بر سگان كور اين استم نرفت              زين تعدى سنگ و كه بشكافت تفت‏

         همچنين تشنيع مى‏زد بر ملا               كالصلا هنگام ظلم است الصلا

حكم كردن داود بر صاحب گاو كه جمله‏ى مال خود را به وى ده‏

         بعد از آن داود گفتش: كاى عنود         جمله مال خويش او را بخش زود

         ور نه كارت سخت گردد گفتمت          تا نگردد ظاهر از وى استمت‏

         خاك بر سر كرد و جامه بر دريد           كه به هر دم مى‏كنى ظلمى مزيد

         يك دمى ديگر بر اين تشنيع راند         باز داودش به پيش خويش خواند

         گفت چون بختت نبود اى بخت كور      ظلمت آمد اندك اندك در ظهور

         ريده‏اى، آن گاه صدر و پيشگاه؟!          اى دريغ از چون تو خر خاشاك و كاه‏

         رو كه فرزندان تو با جفت تو                بندگان او شدند افزون مگو

         سنگ بر سينه همى‏زد با دو دست     مى‏دويد از جهل خود بالا و پست‏

         خلق هم اندر ملامت آمدند                كز ضمير كار او غافل بدند

         ظالم از مظلوم كى داند كسى           كاو بود سخره‏ى هوا همچون خسى‏؟

         ظالم از مظلوم آن كس پى برد            كاو سر نفس ظلوم خود برد

         ور نه آن ظالم كه نفس است از درون    خصم مظلومان بود او از جنون‏

         روى در داود كردند آن فريق                  كاى نبى مجتبى بر ما شفيق‏

         اين نشايد از تو كاين ظلمى است فاش     قهر كردى بى‏گناهى را به لاش‏

عزم كردن داود عليه السلام به خواندن خلق بدان صحرا كه راز آشكارا كند و حجتها همه قطع كند

         گفت اى ياران زمان آن رسيد                كان سر مكتوم او گردد پديد

         جمله برخيزيد تا بيرون رويم                  تا بر آن سر نهان واقف شويم‏

         در فلان صحرا درختى هست زفت          شاخهايش انبه و بسيار و چفت‏

         سخت راسخ خيمه گاه و ميخ او             بوى خون مى‏آيدم از بيخ او

         خون شده ست اندر بن آن خوش درخت    خواجه را كشته ست اين منحوس بخت‏

         تا كنون حلم خدا پوشيد آن                  آخر از ناشكرى آن قلتبان‏

         كه عيال خواجه را روزى نديد                نى به نوروز و نه موسمهاى عيد

         بى‏نوايان را به يك لقمه نجست            ياد ناورد او ز حقهاى نخست‏

         تا كنون از بهر يك گاو اين لعين             مى‏زند فرزند او را بر زمين‏

         او به خود برداشت پرده از گناه             ور نه مى‏پوشيد جرمش را اله‏

         ظلم، مستور است در اسرار جان         مى‏نهد ظالم به پيش مردمان‏

         كه ببينيدم كه دارم شاخها                  گاو دوزخ را ببينيد از ملا

...

برون رفتن خلق به سوى آن درخت‏

         چون برون رفتند سوى آن درخت        گفت دستش را سپس بنديد سخت‏

         تا گناه و جرم او پيدا كنم                  تا لواى عدل بر صحرا زنم‏

         گفت اى سگ جد او را كشته‏اى        تو غلامى خواجه زين رو گشته‏اى‏

         خواجه را كشتى و بردى مال او         كرد يزدان آشكارا حال او

         آن زنت او را كنيزك بوده است           با همين خواجه جفا بنموده است‏

         هر چه زو زاييد ماده يا كه نر             ملك وارث باشد آنها سربسر

         تو غلامى كسب و كارت ملك اوست     شرع جستى شرع بستان رو نكوست‏

         خواجه را كشتى به استم زار زار       هم بر اينجا خواجه گويان زينهار

         كارد از اشتاب كردى زير خاك            از خيالى كه بديدى سهمناك‏

         نك سرش با كارد در زير زمين           باز كاويد اين زمين را همچنين‏

         نام اين سگ هم نبشته كارد بر        كرد با خواجه چنين مكر و ضرر

         همچنان كردند چون بشكافتند          در زمين آن كارد و سر را يافتند

         ولوله در خلق افتاد آن زمان              هر يكى زنار ببريد از ميان‏

         بعد از آن گفتش بيا اى داد خواه        داد خود بستان بدان روى سياه‏

قصاص فرمودن داود عليه السلام خونى را بعد از الزام حجت بر او

         هم بدان تيغش بفرمود او قصاص        كى كند مكرش ز علم حق خلاص‏

         حلم حق گر چه مواساها كند           ليك چون از حد بشد پيدا كند

         چون كه پيدا گشت سر كار او           معجزه‏ى داود شد فاش و دو تو

         خلق جمله سر برهنه آمدند             سر به سجده بر زمينها مى‏زدند

         ما همه كوران اصلى بوده‏ايم             از تو ما صد گون عجايب ديده‏ايم‏

...

بيان آن كه نفس آدمى به جاى آن خونى است كه مدعى گاو گشته بود و آن گاو كشنده عقل است و داود حق است يا شيخ كه نايب حق است كه به قوت و يارى او تواند ظالم را كشتن و توانگر شدن به روزى بى‏كسب و بى‏حساب‏

         نفس خود را كش جهان را زنده كن       خواجه را كشته ست او را بنده كن‏

         مدعى گاو نفس تست هين                خويشتن را خواجه كرده ست و مهين‏

         آن كشنده‏ى گاو عقل تست رو             بر كشنده‏ى گاو تن منكر مشو

         عقل اسير است و همى‏خواهد ز حق    روزى بى‏رنج و نعمت بر طبق‏

         روزى بى‏رنج او موقوف چيست             آن كه بكشد گاو را كاصل بدى است‏

         نفس گويد چون كشى تو گاو من؟        ز آنكه گاو نفس باشد نقش تن‏

         خواجه زاده‏ى عقل مانده بى‏نوا            نفس خونى خواجه گشت و پيشوا

         روزى بى‏رنج مى‏دانى كه چيست؟       قوت ارواح است و ارزاق نبى است‏

         ليك موقوف است بر قربان گاو              گنج اندر گاو دان اى كنجكاو

         دوش چيزى خورده‏ام ور نى تمام          دادمى در دست فهم تو زمام‏

         دوش چيزى خورده‏ام افسانه است        هر چه مى‏آيد ز پنهان خانه است‏

         چشم بر اسباب از چه دوختيم             گر ز خوش چشمان كرشم آموختيم‏

         هست بر اسباب اسبابى دگر              در سبب منگر در آن افكن نظر

         ...‏

         همچنين ز آغاز قرآن تا تمام              رفض اسباب است و علت و السلام‏

         كشف اين نه از عقل كار افزا بود         بندگى كن تا ترا پيدا شود

         بند معقولات آمد فلسفى                 شهسوار عقل عقل آمد صفى‏

عقل عقلت مغز و عقل تست پوست            معده‏ى حيوان هميشه پوست جوست‏

مغزجوى از پوست دارد صد ملال                  مغز نغزان را حلال آمد حلال‏

چون كه قشر عقل صد برهان دهد              عقل كل كى گام بى‏ايقان نهد

عقل دفترها كند يك سره سياه                  عقل عقل آفاق دارد پر ز ماه‏

از سياهى وز سپيدى فارغ است                نور ماهش بر دل و جان بازغ است‏

هين بگو كه ناطقه جو مى‏كند                    تا به قرنى بعد ما آبى رسد

گر چه هر قرنى سخن آرى بود                    ليك گفت سالفان يارى بود

روزى بى‏رنج جو و بى‏حسيب                     كز بهشتت آورد جبريل سيب‏

بلكه رزقى از خداوند بهشت                       بى‏صداع باغبان بى‏رنج كشت‏

ز انكه نفع نان در آن نان داد اوست              بدهدت آن نفع بى‏توسيط پوست‏

ذوق پنهان نقش نان چون سفره‏اى است     نان بى‏سفره ولى را بهره‏اى است‏

نفس اژدرهاست با صد زور و فن                 روى شيخ او را زمرد ديده كن‏

گر تو صاحب گاو را خواهى زبون          چون خران سيخش كن آن سو اى حرون‏

چون به نزديك ولى الله شود                       آن زبان صد گزش كوته شود

صد زبان و هر زبانش صد لغت                     زرق و دستانش نيايد در صفت‏

مدعى گاو نفس آمد فصيح                        صد هزاران حجت آرد ناصحيح‏

شهر را بفريبد الا شاه را                            ره نتاند زد شه آگاه را

نفس را تسبيح و مصحف در يمين               خنجر و شمشير اندر آستين‏

مصحف و سالوس او باور مكن                    خويش با او همسر و همسر مكن‏

سوى حوضت آورد بهر وضو                        و اندر اندازد ترا در قعر او

خلق جمله علتى‏اند از كمين                     يار علت مى‏شود علت یقين‏

هر خسى دعوى داودى كند                       هر كه بى‏تمييز كف در وى زند

نقد را از نقل نشناسد غوى است               هين از او بگريز اگر چه معنوى است‏

نظرات دوستان:

» برای نوشتن نظرتان درباره داستان یا هر موضوع مرتبط با این جلسه، به قسمت "پیامها و نظرات" در همین صفحه(پایین‌) مراجعه کنید.