+ پس از خواندن داستان، در صورت تمایل، نظر و تفسیر خود را از طریق بخش "پیام‌ها و نظرات" در پایین صفحه، ارسال نمائید.

دفتر ششم، بيت 435 به بعد

     حكايت آن صياد كه خويشتن در گياه پيچيده بود و دسته‏ى گل و لاله را كله وار به سر فروكشيده تا مرغان او را گياه پندارند، و آن مرغ زيرك بوى برد اندكى كه اين آدمى است كه بر اين شكل گياه نديدم اما هم تمام بوى نبرد…

         رفت مرغى در ميان مرغزار                     بود آنجا دام از بهر شكار

         دانه‏ى چندى نهاده بر زمين                     و آن صياد آن جا نشسته در كمين‏

         خويشتن پيچيده در برگ و گياه                تا در افتد صيد بى‏چاره ز راه‏

         مرغك آمد سوى او از ناشناخت                پس طوافى كرد و پيش مرد تاخت‏

         گفت او را كيستى تو سبز پوش               در بيابان در ميان اين وحوش‏

         گفت مرد زاهدم من منقطع                     با گياهى گشتم اينجا مقتنع‏

         زهد و تقوى را گزيدم دين و كيش              ز انكه مى‏ديدم اجل را پيش خويش‏

         مرگ همسايه مرا واعظ شده                   كسب و دكان مرا برهم زده‏

         چون به آخر فرد خواهم ماندن                  خو نبايد كرد با هر مرد و زن‏

         رو بخواهم كرد آخر در لحد                       آن به آيد كه كنم خو با احد

         چون زنخ را بست خواهند اى صنم            آن به آيد كه ز نخ كمتر زنم‏

         اى به زربفت و كمر آموخته                      آخر استت جامه‏ى نادوخته‏

         رو به خاك آريم كز وى رسته‏ايم                دل چرا در بى‏وفايان بسته‏ايم‏

         جد و خويشان‏مان قديمى چار طبع          ما به خويشى عاريت بستيم طمع‏

         سالها هم صحبتى و هم دمى                با عناصر داشت جسم آدمى‏

         روح او خود از نفوس و از عقول                 روح اصل خويش را كرده نكول‏

         از نفوس و از عقول پر صفا                      نامه مى‏آيد به جان كاى بى‏وفا

         يار كان پنج روزه يافتى                           رو ز ياران كهن بر تافتى‏

         كودكان گر چه كه در بازى خوشند            شب كشانشان سوى خانه مى‏كشند

         شد برهنه وقت بازى طفل خرد                دزد از ناگه قبا و كفش برد

         آن چنان گرم او به بازى در فتاد                كان كلاه و پيرهن رفتش ز ياد

         شد شب و بازى او شد بى‏مدد                رو ندارد كاو سوى خانه رود

         نى شنيدى انما الدنيا لعب                     باد دادى رخت و گشتى مرتعب‏

         پيش از آن كه شب شود جامه بجو           روز را ضايع مكن در گفت‏وگو

         من به صحرا خلوتى بگزيده‏ام                  خلق را من دزد جامه ديده‏ام‏

         نيم عمر از آرزوى دلستان                       نيم عمر از غصه‏هاى دشمنان‏

         جبه را برد آن كله را اين ببرد                   غرق بازى گشته ما چون طفل خرد

         نك شبانگاه اجل نزديك شد                    خل هذا اللعب بسك لا تعد

         هين سوار توبه شو در دزد رس               جامه‏ها از دزد بستان باز پس‏

         مركب توبه عجايب مركب است               بر فلك تازد به يك لحظه ز پست‏

         ليك مركب را نگه مى‏دار از آن                  كاو به دزديد آن قبايت را نهان‏

         تا ندزدد مركبت را نيز هم                        پاس دار اين مركبت را دم‏به‏دم‏

حكايت آن شخص كه دزدان قوچ او را بدزديدند و بر آن قناعت نكردند به حيله جامه‏هاش را هم دزديدند

         آن يكى قچ داشت از پس مى‏كشيد            دزد قچ را برد حبلش را بريد

         چون كه آگه شد دوان شد چپ و راست       تا بيابد كان قچ برده كجاست‏

         بر سر چاهى بديد آن دزد را                       كه فغان مى‏كرد كاى وا ويلتا

         گفت نالان از چيى اى اوستاد                    گفت هميان زرم در چه فتاد

         گر توانى در روى بيرون كشى                    خمس بدهم مر ترا با دل خوشى‏

         خمس صد دينار بستانى به دست              گفت او خود اين بهاى ده قچ است‏

         گر درى بر بسته شد ده در گشاد                گر قچى شد حق عوض اشتر بداد

         جامه‏ها بر كند و اندر چاه رفت                    جامه‏ها را برد هم آن دزد تفت‏

         حازمى بايد كه ره تا ده برد                        حزم نبود طمع طاعون آورد

         او يكى دزد است فتنه سيرتى                   چون خيال او را به هر دم صورتى‏

         كس نداند مكر او الا خدا                            در خدا بگريز و وا ره ز آن دغا

مناظره‏ى مرغ با صياد در ترهب و در معنى ترهبى كه مصطفى عليه السلام نهى كرد از آن امت خود را كه لا رهبانيه فى الاسلام‏

         مرغ گفتش خواجه در خلوت مه‏ايست          دين احمد را ترهب نيك نيست‏

         از ترهب نهى كردست آن رسول                  بدعتى چون در گرفتى اى فضول‏

         جمعه شرط است و جماعت در نماز             امر معروف و ز منكر احتراز

         رنج بد خويان كشيدن زير صبر                     منفعت دادن به خلقان همچو ابر

         خير ناس ان ينفع الناس اى پدر                   گر نه سنگى چه حريفى با مدر

         در ميان امت مرحوم باش                           سنت احمد مهل محكوم باش‏

         گفت عقل هر كه را نبود رسوخ                    پيش عاقل او چو سنگ است و كلوخ‏

         چون حمار است آن كه نانش امنيت است     صحبت او عين رهبانيت است‏

         ز انكه غير حق همه گردد رفات                    كل آت بعد حين فهو آت‏

         حكم او هم حكم قبله‏ى او بود                     مرده‏اش خوان چون كه مرده جو بود

         هر كه با اين قوم باشد راهب است              كه كلوخ و سنگ او را صاحب است‏

         خود كلوخ و سنگ كس را ره نزد                  زين كلوخان صد هزار آفت رسد

         گفت مرغش پس جهاد آن گه بود                كاين چنين ره زن ميان ره بود

         از براى حفظ و يارى و نبرد                          بر ره ناامن آيد شير مرد

         عرق مردى آن گهى پيدا شود                     كه مسافر همره اعدا شود

         مصلحت در دين ما جنگ و شكوه                مصلحت در دين عيسى غار و كوه‏

         گفت آرى گر بود يارى و زور                        تا به قوت بر زند بر شر و شور

         چون نباشد قوتى پرهيز به                        در فرار لا يطاق آسان بجه‏

         گفت صدق دل ببايد كار را                          ور نه ياران كم نيايد يار را

         يار شو تا يار بينى بى‏عدد                         ز انكه بى‏ياران بمانى بى‏مدد

         ديو گرگ است و تو همچون يوسفى            دامن يعقوب مگذار اى صفى‏

         گرگ اغلب آن گهى گيرا بود                       كز رمه شيشك به خود تنها رود

         آن كه سنت با جماعت ترك كرد                  در چنين مسبع ز خون خويش خورد

         هست سنت ره جماعت چون رفيق            بى‏ره و بى‏يار افتى در مضيق‏

         همرهى نه كاو بود خصم خرد                     فرصتى جويد كه جامه‏ى تو برد

         مى‏رود با تو كه يابد عقبه‏اى                       كه تواند كردت آن جا نهبه‏اى‏

         يا بود اشتر دلى چون ديد ترس                   گويدت بهر رجوع از راه، درس‏

         يار را ترسان كند ز اشتر دلى                      اين چنين همره عدو دان نه ولى‏

         راه جان‏بازى است در هر غيشه‏اى              آفتى در دفع هر جان شيشه‏اى‏

         راه دل ز آن رو پر از شور و شر است           كه نه راه هر مخنث گوهر است‏

         در ره اين ترس امتحانهاى نفوس                همچو پرويزن به تمييز سبوس‏

         راه چه بود پر نشان پايها                           يار چه بود نردبان رايها

         گيرم آن گرگت نيابد ز احتياط                     بى‏ز جمعيت نيابى آن نشاط

         آن كه تنها در رهى او خوش رود                 با رفيقان سير او صد تو شود

         با غليظى خر ز ياران اى فقير                    در نشاط آيد شود قوت پذير

         هر خرى كز كاروان تنها رود                        بر وى آن ره از تعب صد تو شود

         چند سيخ و چند چوب افزون خورد              تا كه تنها آن بيابان را برد

         مر ترا مى‏گويد آن خر خوش شنو               گر نه‏اى خر همچنين تنها مرو

         آن كه تنها خوش رود اندر رصد                   با رفيقان بى‏گمان خوشتر رود

         گر نباشد يارى ديوارها                             كى بر آيد خانه‏ها و انبارها

         هر يكى ديوار اگر باشد جدا                       سقف چون باشد معلق در هوا

         گر نباشد يارى حبر و قلم                          كى فتد بر روى كاغذها رقم‏

         اين حصيرى كه كسى مى‏گسترد               گر نه پيوندد به هم بادش برد

         او بگفت و او بگفت از اهتزاز                       بحثشان شد اندر اين معنى دراز

         مثنوى را چابك و دل خواه كن                    ماجرا را موجز و كوتاه كن‏

         بعد از آن گفتش كه گندم آن كيست           گفت امانت از يتيم بى‏وصى است‏

         مال ايتام است امانت پيش من                 ز انكه پندارند ما را موتمن‏

         گفت من مضطرم و مجروح حال                  هست مردار اين زمان بر من حلال‏

         هين به دستورى از اين گندم خورم            اى امين و پارسا و محترم‏

         گفت مفتى ضرورت هم توى                     بى‏ضرورت گر خورى مجرم شوى‏

         ور ضرورت هست هم پرهيز به                  ور خورى بارى ضمان آن بده‏

         مرغ بس در خود فرو رفت آن زمان              توسنش سر بستد از جذب عنان‏

         چون بخورد آن گندم اندر فخ بماند              چند او ياسين و الانعام خواند

         بعد درماندن چه افسوس و چه آه               پيش از آن بايست اين دود سياه‏

         آن زمان كه حرص جنبيد و هوس                آن زمان مى‏گو كه اى فريادرس‏

         كان زمان پيش از خرابى بصره است           بو كه بصره وارهد هم ز آن شكست‏

         ابك لى يا باكيى يا ثاكلى                         قبل هدم البصره و الموصل‏

         نح على قبل موتى و اعتفر                       لا تنح لى بعد موتى و اصطبر

         ابك لى قبل ثبورى فى النوى                    بعد طوفان النوى خل البكا

         آن زمان كه ديو مى‏شد راه زن                  آن زمان بايست ياسين خواندن‏

         پيش از آنك اشكسته گردد كاروان              آن زمان چوبك بزن اى پاسبان‏

حكايت آن پاسبان كه خاموش ماند تا دزدان رخت تاجران بردند بكلى، بعد از آن هيهاى و پاسبانى مى‏كرد

         پاسبانى خفت دزد اسباب برد                 رختها را زير هر خاكى فشرد

         روز شد بيدار شد آن كاروان                     ديد رفته رخت و سيم و اشتران‏

         ...

نظرات دوستان: